ΓΙΟΖΕΦ ΡΟΤ – ΤΟ ΚΑΛΠΙΚΟ ΖΥΓΙ – ΑΓΡΑ

 ΓΙΟΖΕΦ ΡΟΤ – ΤΟ ΚΑΛΠΙΚΟ ΖΥΓΙ – ΑΓΡΑ

Αν η «Κρύπτη των Καπουτσίνων» και το «Hotel Savoy» θεωρούνται τα αριστουργήματα του Ροτ τι να πει κανείς για το «Κάλπικο Ζύγι»; Είναι το ωραιότερο βιβλίο αυτού του συγγραφέα που διαβάσαμε, γραμμένο το 1934. Στο «Κάλπικο ζύγι» ο Ροτ κρατά τα πλεονεκτήματα των προηγούμενων βιβλίων του, συν το γεγονός της πιο γοργής ανάπτυξης της ιστορίας, της πλοκής και των συναισθημάτων που γεννιώνται μέσα από το ξεδίπλωμα των χαρακτήρων. Σε γενικές γραμμές είναι ένα μυθιστόρημα που θα θέλξει τον αναγνώστη όχι μέσα από την μονοδιάστατη – πλην αριστουργηματική – χαλκογραφία της Αυστρουγγρικής πραγματικότητας της εποχής, αλλά από την ίδια την ιστορία. Ο επιθεωρητής Άιμπενσυτς είναι η τραγική φιγούρα καθώς και ο βασικός πόλος του μυθιστορήματος. Καταδικασμένος να ζει με μια γυναίκα που είναι έγκυος από άλλον, βιώνει μια πεζή και μονότονη καθημερινότητα ψάχνοντας για κάλπικα ζύγια, μέτρα και σταθμά. Ο έρωτας του για μια γυναίκα (Ευφημία) θα τον οδηγήσει σταδιακά στο πιοτό και την καταστροφή. Ο εγκληματίας Γιαντλόφκερ είναι το αντίπαλο δέος του επιθεωρητή. Ο ρόλος του «κακού» δικαιωματικά του ανήκει. Ένας κακός όμως γοητευτικός μέσα από την διπροσωπία του ως ένας άλλος Ιανός. Τελικά όμως όταν νοιώθει ότι προδίδεται μεταμορφώνεται ολοκληρωτικά σε αυτό που πραγματικά είναι: ένας δολοφόνος. Ερωτικός αντίζηλος και εχθρός του Άιμπενσυτς θα κλειστεί δυο χρόνια στη φυλακή, όπου προσεκτικά θα σχεδιάσει την εκδίκησή του. Ο Ροτ κατασκευάζει ένα ντοστογιεφσκικό σύμπαν, χωρίς ίχνος φλυαρίας με ποιητικές εικόνες, συμπυκνωμένο βηματισμό και με λιγότερες εστιάσεις σε πολιτικοκοινωνικά συμβάντα της εποχής σε σχέση με τα άλλα βιβλία του. Οι γυναίκες στο βιβλίο του Ροτ συμπληρώνουν τις ανδρικές φιγούρες με καταλυτικό όμως τρόπο σε ό,τι αφορά την εξέλιξή τους. «Ανεβάζουν και κατεβάζουν» με την ίδια ευκολία που ο επιθεωρητής Άιμπενσυτς κατεβάζει το πιοτό στο καπηλειό του Γιαντλόφκερ. Το καπηλειό του Γιαντλόφκερ συμβολίζει το καθαρτήριο για πάσης φύσεως χαρακτήρες. Από τον βαριεστημένο επιθεωρητή μέχρι τους λιποτάκτες ρώσους φυγάδες και τους νυσταγμένους ντόπιους θαμώνες. Υπό μια άλλη οπτική το  μυθιστόρημα ανοίγει μια διαφορετική διάσταση σε ό,τι αφορά την καταπάτηση των βιβλικών «δέκα εντολών» μέσα από μια αλληγορία στην οποία ο άνθρωπος – ακόμα και ο πιο απλός – μπορεί να βρεθεί ένοχος για κάτι.

Μτφρ: Όλγα Παπασαράντου

«Αχ κακό που με βρήκε! Άρχισε να ωρύεται μάταια η γριά, με μια βραχνή φωνή που θύμισε τερέτισμα, κρώξιμο, κακάρισμα. Να  χαρείτε μη με γράψετε! Εκλιπαρούσε τον επιθεωρητή κουνώντας πέρα δώθε τα χέρια, τραβώντας την καστανή περούκα που σκέπαζε τα γκρίζα μαλλιά της, πετώντας τις κοκκαλιάρικες κότες της, τη φτωχική της πραμάτεια,  στη μέση του δρόμου, μες τις λάσπες. Κλέφτες, ληστές, φονιάδες! Ούρλιαζε. Πάρτε τα μου όλα, μη μου αφήσετε τίποτα! Πάρτε μου τη ζωή! Μεμιάς οι στριγκλιές έδωσαν τη θέση τους  σε σπαραξικάρδια αναφιλητά.  Μα όχι μόνο δεν φάνηκε να ξεθυμαίνει, παρά έμοιαζε να κυριεύεται  από ακόμα μεγαλύτερη μανία. Πράγματι, ενώ τα δάκρυα ξεχύνονταν σαν χείμαρρος από τα κατακόκκινα μάτια της και πλημμύριζαν τα αποστεωμένa της μάγουλα, η γριά συνέχισε να εκσφενδονίζει ότι έπιανε στα χέρια της – ένα ποτήρι τσαγιού, το κουτάλι, το σαμοβάρι».

ΣΤΗ ΣΟΦΡΩΝΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΙΚΙΑ - Φρ. Κάφκα, ΚΙΧΛΗ

ΣΤΗ ΣΟΦΡΩΝΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΙΚΙΑ – ΚΑΦΚΑ – 1919

Ένα εξαιρετικό διήγημα του Κάφκα, γραμμένο την ίδια περίπου εποχή με τη «Δίκη» (1914) στις απαρχές του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. (κυκλοφόρησε τελικά τον Οκτώβριο του 1919). Η κεντρική ιδέα πάντα η ίδια. Ο άνθρωπος που βρίσκεται ανήμπορος μπροστά τα πλοκάμια της εξουσίας, της όποια εξουσίας, είτε γραφειοκρατικής, είτε στρατιωτικής. Ένας στρατιώτης καταδικάζεται σε θάνατο «δι ασήμαντον αφορμή». Η εκτέλεση του θα γίνει από ένα παράξενο μηχάνημα. Επίσης υπάρχει ένας στρατιώτης εκτελεστής, ένας αξιωματικός που συντονίζει την διαδικασία και ο βασικός ήρωας, ένας ταξιδιώτης που καλείται να σταθεί θεατής στην εκτέλεση. Ο τόπος εκτέλεσης είναι μια γαλλική σωφρονιστική αποικία.

Ο κατάδικος κλασικό καφκικό πρότυπο. Ο άνθρωπος ρομπότ που υποτάσσεται στη μοίρα του χωρίς καμία προσπάθεια αντίστασης απέναντι στην φριχτή μοίρα που τον περιμένει. Στο πρόσωπο του αξιωματικού αντανακλάται όλη η απανθρωπιά της νέας τεχνολογικής εποχής, όχι με την έννοια μιας κακίας, αλλά με μια χειρότερη. Την αδιαφορία και την έλλειψη κάθε ηθικού συναισθήματος. Ανταλλάσσει απόψεις με τον ταξιδιώτη σε ότι αφορά την εκτέλεση, λες και πρόκειται, όχι για άνθρωπο αλλά για κάποιο ζώο που οδηγείται στη σφαγή. Ο ταξιδιώτης μπορεί να διαφωνεί με την φύση του εγκλήματος που πρόκειται να έρθει σε πέρας, αλλά με τον τρόπο του, της παθητικής αντίστασης γίνεται κι εκείνος συνένοχος σε αυτό.

Η αλληγορία του διηγήματος είναι συγκλονιστική. Ο εκδότης Κουρτ Βόλφ του γράφει το 1918: «Θέλω να σας προτείνω να εκδώσουμε αυτό το αφήγημα. Το οποίο αγαπώ ιδιαιτέρως, αν και η αγάπη μου είναι ανάμεικτη με κάποια φρίκη και τρόμο για τον βαθμό θηριωδίας του φρικαλέου περιεχόμενού του…»

Ο κυνισμός στην περιγραφή κατά την εκτύλιξη της υπόθεσης αντανακλά τον σύγχρονο τρόπο σκέψης των ανθρώπων της εποχής εκείνης, των ευρωπαίων που επιθυμούν σφόδρα τον Μεγάλο Πόλεμο στην αυγή της νέας τεχνολογικής εποχής.  Μέσα σε αυτό το αδηφάγο σύστημα που γιγαντώνεται ο Κάφκα αποδεικνύεται προφητικός. Εκτός από τους πρωταγωνιστές, συνυπεύθυνοι είναι και ο αμέτοχοι, οι αδρανείς, οι φοβισμένοι εκείνοι που παρακολουθούν χωρίς να  προσπαθούν να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο. (Ο ταξιδιώτης εν προκειμένω στο αφήγημα).

Μτφρ: Βασίλης Τσάλης

«Ο ταξιδιώτης σκέφτηκε: Η εμπλοκή σε ξένες υποθέσεις δημιουργεί πάντοτε προβλήματα. Δεν ήταν πολίτης της σωφρονιστικής αποικίας, αλλά ούτε καν πολίτης  του κράτους στο οποίο αυτή ανήκε. Αν επιχειρούσε να ασκήσει κριτική ή και να υπονομεύσει τις διαδικασίες εκτέλεσης των ποινών, θα μπορούσε κάποιος να του πει: «Είσαι ξένος μην ανακατεύεσαι». Και δεν θα είχε τίποτα να αντιτάξει, παρά μόνο να προσθέσει ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν μπορούσε να αναμειχθεί ,καθώς σκοπός του ταξιδιού ήταν να μελετήσει και όχι να αλλάξει τις διαδικασίες απονομής δικαιοσύνης ξένων κρατών».