Η ΠΤΩΣΗ - ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ

Η ΠΤΩΣΗ

O Aλμπέρ Kαμύ γεννήθηκε το 1913 στο Μοντοβί της Αλγερίας από Γάλλους γονείς. Ζει τα παιδικά του χρόνια μέσα στην απόλυτη φτώχια, με τον πατέρα του νεκρό στον πόλεμο και τη μητέρα του να ξενοδουλεύει. Το 1957 βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Το 1960 ο Καμύ θα σκοτωθεί μαζί με το φίλο και εκδότη του Μισέλ Γκαλιμάρ σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Στην τσάντα του είχε έτοιμα τα χειρόγραφα του έργου του Ο πρώτος άνθρωπος.

Ο μονόλογος ενός δικηγόρου στο Παρίσι, (εξιστόρηση σε πρώτο πρόσωπο) είναι τόσο ελκυστικός ώστε αυτό στο στοιχείο από μόνο του  καθιστά την «Πτώση» ένα βιβλίο διαφορετικό από τα άλλα. Η πόλη που εξελίσσεται η υπόθεση του έργου είναι το Άμστερνταμ, στην Ολλανδία.

 Είναι γνωστό ότι η τρέλα σαγηνεύει και έχει χρησιμοποιηθεί στην λογοτεχνία πολλές φορές και με επιτυχία από συγγραφείς με μεγάλο ταλέντο. Ωστόσο ο Καμύ δεν ήθελε αυτό. Δεν εξυπηρετούσε η ψυχοπάθεια τους στόχους του, ούτε η άμεση περιγραφή μιας παραληρηματικής φυσιογνωμίας. Αντίθετα ένα σκαλοπάτι πιο κάτω, μια «διαταραγμένη προσωπικότητα» με ευφυΐα ήταν ότι έπρεπε για να στηθεί ο μονόλογος του. Είναι γνωστό ότι οι διαταραγμένες προσωπικότητες αδυνατούν να διαχειριστούν στρεσσογόνες καταστάσεις, ενώ έχουν προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις, απόρροια κυρίως της έλλειψης ενσυναίσθησης για τον άλλο . Αυτό δεν τους εμποδίζει να είναι γοητευτικοί ή και ευφυείς πάνω από το μέσο όρο. Έτσι είναι και ο Ζαν Μπατίστ Κλαμανς. Περιγράφει τα πιο ζοφερά γεγονότα, θανάτους, ταφές, με την αποστασιοποίηση ενός κοινωνιοπαθούς και ένα μακάβριο χιούμορ, ενώ ευχαριστιέται να μιλάει για τα επιτεύγματα του σε όλους τους τομείς, καριέρα, έρωτες κλπ:

«Είχα κάποτε ένα φίλο που πολύ συχνά τον απέφευγα. Τον βαριόμουν λίγο κι επιπλέον ήταν ηθικολόγος. Ότα όμως ήταν στα τελευταία του με ξαναβρήκε – μείνετε ήσυχος.  Δεν έφυγα ούτε στιγμή από το πλάι του. Πέθανε ευχαριστημένος από εμένα σφίγγοντας μου τα χέρια. Μια γυναίκα που με κυνηγούσε ασταμάτητα, είς μάτην όμως, είχε τη λεπτότητα να πεθάνει νέα. Κατέλαβε αμέσως βασιλική θέση στην καρδιά μου. Αφήστε δε όταν ο θάνατος είναι από αυτοκτονία. Τι γλυκιά ταραχή. Το τηλέφωνο χτυπά, η καρδιά ξεχειλίζει από αισθήματα, οι φράσεις είναι θεληματικά σύντομες μα γεμάτες υπονοούμενα. Ο πόνος συγκρατημένος και μάλιστα ναι, υπάρχει και μια δόση αυτοκατηγορίας!»

Η ναρκισσιστική διαταραχή του δικηγόρου είναι διάφανη σε όλο το αφήγημα. Ο ναρκισσιστής έιναι συμφεροντολόγος, πονηρός με κούφιο συναισθηματικό κόσμο, οιστριονικός, ενίοτε φτάνει στα όρια του κοινωνιοπαθούς:

«Κήδεψα επίσης κι ένα γέρο συνεργάτη του δικηγορικού συλλόγυ. Έναν κλητήρα περιφρονημένο μάλλον, που του έσφιγγα πάντα το χέρι. Εκεί που εργαζόμουν , έσφιγγα άλλωστε τα χέρια όλων, κι όταν λέω τα έσφιγγα, τα έσφιγγα πραγματικά. Η εγκάρδια αυτή απλότητα  μου πρόσφερε, με λίγα έξοδα τη συμπάθεια όλων, απαραίτητη για να νοιώθω όμορφα». 

Ο Καμύ ζωγραφίζει ξεκάθαρα το ναρκισσιστικό πορτρέτο του δικηγόρου μέσα από τον διαρκή μονόλογό του:

«…Μου έλειπε ωστόσο η εξάσκηση. Πάνω από τριάντα χρόνια αγαπούσα αποκλειστικά τον εαυτό μου. Πως να περιμένω να ξεχάσω μια τέτοια συνήθεια; Δεν την ξέχασα και παρέμεινα ένας άβουλος του πάθους. Πολλαπλασίασα τις υποσχέσεις. Μπλέχτηκα σε πολλούς ταυτόχρονους έρωτες, όπως άλλοτε είχα συνάψει πολλαπλές σχέσεις…»

Ακόμα όμως κι έτσι ο υποκριτής δικηγόρος θα δεχθεί ένα χτύπημα που θα τον βυθίσει στο πιοτό και την απελπισία. Δείγμα ότι κάπου βαθιά μέσα του υπήρχε ένα ανθρώπινο τείχος δυσδιάκριτο μεν, υπαρκτό δε ώστε να του δημιουργήσει αισθήματα εμπάθειας. Μια γυναίκα αυτοκτονεί πέφτοντας στα νερά ενός ποταμού και δε θα τη βοηθήσει να σωθεί. Η αλλαγή του είναι σταδιακή όταν αρχίζει να συνειδητοποιεί το «ποιος είναι». Αντιλαμβάνεται την τεράστια εσωτερική του μοναξιά και το αδιέξοδο της ύπαρξης του. Μέσα από ένα εσωτερικό μονόλογο με ερωτήσεις και απαντήσεις ο δικηγόρος έχει πλέον πλήρη αντίληψη της πτώσης του και της παρακμής του, ταυτόχρονα όμως έχει κερδίσει κάτι. Την εν συναίσθηση που του έλειπε και το ανθρώπινο στοιχείο που τελικά ενυπήρχε μέσα του αλλά δεν το διέκρινε. Εκείνα τα δευτερόλεπτα που δεν πήρε την απόφαση να βουτήξει στο παγωμένο νερό στάθηκαν καθοριστικά για εκείνον.  Και μόνο ότι ο συγγραφέας κατάφερε να στήσει σε τόσες σελίδες ένα αφήγημα με μόνο μοχλό ανάπτυξης τον εσωτερικό διάλογο και μάλιστα ένα διάλογο τόσο ευφάνταστο και καλοδουλεμένο δεικνύουν την ιδιαίτερη ευφυΐα του. Η «Πτώση» είναι ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας κι έχει ένα επιπλέον «ατού». Διαβάζεται εύκολα κι από «σχολιαστές» και το κυριότερο : από αναγνώστες.