ΔΕΞΙΑ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ - JOSEPH ROTH - ΡΟΕΣ

ΔΕΞΙΑ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ - JOSEPH ROTH - ΡΟΕΣ

Ακόμα ένα έργο του Ροτ που ναι μεν αφορά τη συγκεκριμένη περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και του μεσοπολέμου αλλά εμπεριέχει και διαχρονικά μηνύματα που αντανακλούν σε κάθε εποχή. Ο Πάουλ Μπερνχάιμ γιος τραπεζίτη, ο Τέοντορ Μπερνχάιμ αντισημίτης και ο Νικολάι Μπραντάις Ρωσοεβραίος και φιλόδοξος είναι τα πρόσωπα εκείνα με τα τόσο διαφορετικά χαρακτηριστικά αλλά με ένα κοινό όραμα, την επιτυχία και την απόκτηση πλούτου. Ο συγγραφέας είπε για το έργο του αυτό ότι «αρνείται την ύπαρξη χαρακτήρων». Πράγματι το βιβλίο είναι μια σπουδή στον οπορτουνισμό, την έλλειψη ηθικών αρχών και το χαμαιλεοντισμό. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και για τους τρεις ήρωες του μυθιστορήματος.

Μτφρ: Πελαγία Τσινάρη

«…Τον συναντούσες σε τράπεζες, σε αίθουσες αναμονής διευθυντικών γραφείων, στο χρηματιστήριο, στα καφέ του εμπορικού τετραγώνου. Ήταν γνωστό επίσης ότι έμενε σε μια μικρή πανσιόν στο δυτικό τμήμα της πόλης, όπου όμως δεν γευμάτιζε. Καμιά φορά τον έβλεπαν αργά το βράδυ σε μια από τις κλειστές χαρτοπαικτικές λέσχες. Καθόταν σε μια γωνιά, έπινε πλήρωνε και έφευγε. Τα καπηλειά είχαν κλείσει εκείνη την ώρα, ο Μπραντάις έβλεπε τις λέσχες απλώς ως υποκατάστατα αυτών. Δεν ανταποκρινόταν σε προκλήσεις. Μετακινούνταν πάντα πεζός. Από όλους τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργαζόταν ήταν ο μόνος που δεν διέθετε αμάξι, αλλά και ο μόνος που δεν φαινόταν να βιάζεται. Τον έβλεπες να κατεβαίνει το δρόμο αγέρωχα, αργά,  προκλητικά αργά, με ένα μπαστούνι με μεταλλική μύτη στραμμένο προς τον ουρανό, σαν όπλο περασμένο στον ώμο, το χέρι με τη λαβή του μπαστουνιού κρυμμένο στην τσέπη, το καπέλο με το στενό μπορ χαμηλά πάνω απ’ τα μάτια. Έτσι έμοιαζε έτοιμος για όλα, κι η σιγουριά του ήταν η σιγουριά ενός ανθρώπου που βαδίζει στην κορυφή μιας μεγάλης ακολουθίας».

Η έκπτωση των ηθικών αξιών και η ευελιξία μπορεί πράγματι να οδηγήσει κάποιον στην κατοχή αξιωμάτων και πλούτου αλλά του στεγνώνει την ψυχή. Η ματαιοδοξία εμπεριέχει τον σπόρο της ηθικής και προσωπικής εκβαράθρωσης και οδηγεί τον άνθρωπο στην απομόνωση και την εσωτερική μοναξιά. Η οικουμενικότητα των μηνυμάτων του Ροτ είναι φανερή, χαρακτήρες σαν τον Πάουλ, τον Τέοντορ και τον Νικολάι, «ευδοκιμούν» σε κάθε εποχή.

Τα δυο αδέλφια αλληλομισούνται και προοδεύουν μέσα από ζωές κούφιες μέσω του Μπραντάις. Ο ένας γίνεται διευθυντής εταιρίας και ο άλλος επιτυγχάνει σα δημοσιογράφος ενώ είναι ακροδεξιός. Ο ίδιος ο Μπραντάις αναρριχάται σε μια σαθρή κοινωνία που δεν εκτιμά, προσαρμοζόμενος στο καθαρά ωφελιμιστικό της μέρος. Ο Ροτ με το γνωστό του στυλ δημιουργεί ένα μυθιστόρημα ηρώων «χωρίς χαρακτήρες» με την έννοια  των ξεχωριστών προσωπικοτήτων. Μέσα όμως από τους ήρωές του ο Ροτ αντανακλά και την δική του οπτική, παρουσιάζοντας την ηθική κατάπτωση που προκύπτει ως απόρροια της δικής του εκτίμησης για τη μοναρχία: «Τώρα που δεν υπάρχει Φραγκίσκος Ιωσήφ, τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο». Ο συγγραφέας, μάστορας της ανάπτυξης της κοινωνικής ζωής και των ανθρώπων της εποχής του,  παρουσιάζει τον αστό του 20^ου αιώνα. Ο «νέος άνθρωπος» δεν έχει ηθικούς ενδοιασμούς αλλά ούτε και φραγμούς προκειμένου να επιτύχει τα όποια ιδανικά του.

Το βιβλίο αξίζει να το διαβάσει κάποιος γιατί είναι Ροτ,  δεν φτάνει όμως το ύψος ούτε του «Εμβατηρίου Ραντέσκυ», ούτε της «Κρύπτης των καπουτσίνων».