ΦΑΛΑΙΝΑ - PAUL GADENNE

ΦΑΛΑΙΝΑ - PAUL GADENNE - ΑΓΡΑ

Όπως και ο Χέλμαν Μέλβιλ έτσι και ο Gadenne χρησιμοποιεί μια φάλαινα σαν αφορμή για  το ξεδίπλωμα των στοχασμών του πάνω στην φύση, τη ζωή και τον άνθρωπο. Η μόλις 40 σελίδων νουβέλα με τίτλο «Φάλαινα», εκδόσεις «Άγρα», (Baleine, φάλαινα χωρίς δόντια) είναι ένα μικρό αριστούργημα. Είναι αριστούργημα γιατί σε μικρό αριθμό σελίδων ο συγγραφέας συμπυκνώνει όλη την υπαρξιακή του αναζήτηση χρησιμοποιώντας εξαιρετικό ποιητικό ύφος με ουσιαστικό στοχαστικό υπόβαθρο. Η «θέση» του έργου είναι η περιπλάνηση στη ματαιότητα, μια οντολογική μελέτη και μέσω αυτής η ανάδειξη της ζωής σε υπέρτατο αγαθό.  Η μοναχική πορεία του Πιέρ και της Οντίλ σε μια απέραντη παραθαλάσσια αμμουδιά, τους οδηγεί κάποια στιγμή στην θέαση εντός του νεκρού κήτους, μιας φάλαινας φυσητήρα. Ο συγγραφέας μετουσιώνει τη νουβέλα σε λυρικό δοκίμιο μιας «μπαλάντας θανάτου» με αφορμή το νεκρό κήτος. Η συνάντηση αυτή συγκλονίζει και τους δύο και αναζωπυρώνει όλες τους τις ευαισθησίες και αγωνίες. Το μέγεθος ενός γιγάντιου πλάσματος που λίγο πριν έσφυζε από ζωή και δέσποζε στην ωκεανό δεν αποτελεί τώρα παρά ένα κουφάρι που αποσυντίθεται αργά και αποτελεί τη βάση για να δώσει ζωή σε άλλους οργανισμούς στο οικοσύστημα. Έχει σημασία λοιπόν και το ζώο που διάλεξε ο συγγραφέας όπως και ο τόπος. Διότι το μέγεθος δημιουργεί το ανάλογο δέος δοσμένο στο ιδεώδες χωρικό πλαίσιο: Απεραντοσύνη (νερό, αέρας, ξηρά, δέντρα). Δεν υπάρχει έμβιο ον που να μην παραδοθεί κάποια στιγμή στο χώμα. Η αδυναμία του ανθρώπου να συλλάβει τη θνητότητα γίνεται ακόμα μεγαλύτερη μπροστά σε κάτι τόσο μεγάλο. Αναφέρει χαρακτηριστικά :«Νομίζαμε πως αυτό που βλέπαμε ήταν απλώς ένα κήτος μισοχωμένο την άμμο, ωστόσο αυτό που ατενίζαμε ήταν ένας νεκρός πλανήτης». Διότι το μέγεθος υποβάλλει και μεγεθύνει την έννοια του αναπόφευκτου. Είναι προφανές ότι διαφορετικά συναισθήματα κατακλύζουν τον άνθρωπο όταν αντικρίζει μια νεκρή φάλαινα σε σχέση με μια μύγα ή ένα ποντικό.

Μτφρ: Βάνα Χατζάκη

«Όλα αυτά αρκούσαν για να εξηγήσουν  τη θλίψη μας. Γιατί, ποια κραυγή θα μπορούσαμε εμείς να ξεστομίσουμε που θα ήταν στο ύψος αυτής της κραυγής; Ψάχναμε το δρόμο μας, ψηλαφιστά, ανάμεσα σε πέτρες που δεν είχαν πια τα ίχνη της ιστορίας, όπου τα χέρια μας δεν έβρισκαν από κάτω τους παρά την υπνωτική ηδύτητα των βρύων, την παγωνιά των υποθαλάσσιων φυτών. Στεκόμασταν  εκεί, οι δύο μας, μάρτυρες αδύναμοι και εφήμεροι, συντετριμμένοι ωστόσο από το μέγεθος  του αναστήματός μας. Ήταν μάταιο να ελπίζει κανείς ακόμη ότι θ’ ανακαλύψει, κάτω από τις ύποπτες αυτές κηλίδες, κάτω απ’ τις δυσδιάκριτες  εκείνες αποχρώσεις, έστω και το λείψανο μιας ιδέας. Το πιο ποταπό συναντούσε  εδώ το πιο ευγενικό εγχείρημα. Το πνεύμα έλιωνε και γινόταν νερό. Μια πελώρια, και μοναδική λάμψη κυοφορούνταν, μια μοναδική σιωπή – η σιωπή των πόλων».

Γιώργος Πολ. Παπαδάκης