Νέα Ατραπός – Λαξευτής Τοπίων : Δύο ξεχωριστά λιμάνια Ποιητικής Τέχνης, (κριτικό σημείωμα, 2022)

 

Νέα Ατραπός – Λαξευτής Τοπίων : Δύο ξεχωριστά λιμάνια Ποιητικής Τέχνης

 

Στα τρία χρόνια που μεσολάβησαν στη συγγραφή τους (2014 εκδόθηκε η «Νέα Ατραπός» και το 2017 ο «Λαξευτής Τοπίων»), αλλά πιθανόν και η ολοκλήρωση της αλλαγής ύφους του ποιητή σε σχέση με τα πρώτα  έργα του, δικαιολογούν τις διαφορές, αλλά και τις ομοιότητες που κάνουν τις δύο ποιητικές συλλογές εξίσου ξεχωριστές και πολύτιμες σαν τροφή πνευματική και ταυτόχρονα σαν αξιόλογα δημιουργήματα της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, για τα οποία σίγουρα ο Γ. Πολ. Παπαδάκης είναι άξιος πολλών επαίνων.

Σε μια πρώτη προσέγγιση, καθαρά μορφολογική, η «Νέα Ατραπός» είναι μία σειρά ποιημάτων σε ελεύθερο στίχο, που μελετώντας τα  συνθέτουν ένα ενιαίο, μεγάλο ποίημα που περιέχει εικόνες, αισθήσεις, αναζητήσεις και βαθύτερα ερωτήματα και νοήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, αφού καμιά πτυχή της δεν μένει ακάλυπτη (ζωή, θάνατος, πραγματικότητα, φαντασία, όνειρα, κοινωνικές συναναστροφές, φιλία, έρωτας, δημιουργία, ιδανικά όπως η δικαιοσύνη, θεσμοί όπως ο «Νόμος»).

Οι στίχοι είναι άλλοτε πιο εκτεταμένοι και άλλοτε πιο συνοπτικοί, τελειώνουν με τελεία ή κόμμα, ενώ ενίοτε περιλαμβάνουν και εισαγωγικά σε έννοιες («κοινωνική παιδεία»), διαλόγους («Επιχειρείν κύριοι, επιχειρείν…»), προσομοιώσεις – μεταφορές «…Όταν τα θηρία φεύγουν, βρίσκω έναν τρόπο να «υπάρχω». Να υπάρχω χωρίς εμένα.») αλλά και σύνολα λέξεων που αποδίδουν περιφραστικά καταστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης «Τότε κατάλαβα τι είναι αυτό το «πράγμα που ονομάζουμε ζωή».»). Συναντάμε επίσης ερωτηματικά που ακουμπούν βαθύτερες πτυχές της ύπαρξης: («Τι είσαι; Ένα δέντρο μοναχό στο δάσος του γαλαξία») και θαυμαστικό στις απορίες του ποιητή και συναισθήματα ή πράξεις που του προκαλούν δέος ή βαθειά απόλαυση («Τα βράδια, σύναξη μυστική με Μπλέηκ, με ήχους γλυκείς μιας άρπας!», «Σαν γεράκι πρωτόπειρο στης στέπας τη μανία παλεύω το τέρας μέσα μου που με συνθλίβει!».

Από το πρώτο μέχρι το τελευταίο από τα τριάντα ποιήματα της συλλογής, η ροή των στίχων είναι τέτοια που κινητοποιεί τον αναγνώστη να προχωράει μέχρι το τέλος χωρίς να κουράζεται και να ακολουθεί τις υπαρξιακές αναζητήσεις του ποιητή, να μεταφέρεται στα φυσικά τοπία στα οποία λυρικά τις τοποθετεί, να βιώνει την αγωνία του, τον αγώνα του, αλλά και τις βεβαιότητες που τον καταδυναστεύουν.

 

«ΛΑΞΕΥΤΗΣ ΤΟΠΙΩΝ», 2017, ΔΙΦΡΟΣ.

 

Στον αντίποδα της «Νέας Ατραπού», ο «Λαξευτής Τοπίων» που ακολουθεί χρονικά (2017), είναι μία ποιητική συλλογή όπου το καθένα από τα τριάντα ένα ποιήματα  είναι σαν ένας τεράστιος στίχος, γιατί ο τρόπος που είναι γραμμένο – προσομοιάζει με πεζοτράγουδο ή αφήγηση με μουσική/ποιητική χροιά – έχει τέτοια πυκνή ροή νοημάτων που δεν επιτρέπει στον αναγνώστη να σταματήσει πριν φτάσει στο τέλος. Στο «Λαξευτή Τοπίων»  δεν μπορεί να απομονωθεί ο στίχος από το σύνολο, στη «Νέα Ατραπό» υπάρχουν στίχοι που μόνοι τους αποδίδουν την κεντρική ιδέα του ποιήματος ή τα νοήματα που επιχειρεί να προσεγγίσει ο ποιητής.

Κυρίαρχο σημείο στίξης η τελεία, που πολλές φορές χρησιμοποιείται σαν κόμμα που τονίζει εμφατικά και κοφτά το στίχο, την εικόνα, την αίσθηση («Ένα ανοιχτό παράθυρο να περάσει το φως μου αρκεί. Να κοιτάζω λίγο έξω. Να συνομιλώ με τον αέρα.». Σχεδόν τετραγωνισμένη αφηγηματική γραφή, σε πλήρη στοίχιση, πλαισιώνει την περιπλάνηση του ποιητή στο χρόνο, τη ζωή, τους ανθρώπους, τον έρωτα, τις αγωνίες, τις εμμονές και τους στόχους του.

Έντονα χαρακτηριστική της συλλογής η διακειμενικότητα, (όπως και στην «Ατραπό»), με παραθέσεις χωρίων από πεζογραφήματα, νουβέλες και ποιήματα Ελλήνων και ξένων δημιουργών, όπως ο Baudelaire ( απ΄ όπου ο ποιητής εμπνεύστηκε τον τίτλο του δεύτερου ποιήματος της συλλογής «Άλμπατρος»), o Όσκαρ Ουάιλντ, ο Γ. Σεφέρης, ο Πολ Βαλερύ και επεξηγούνται στις δεκαοκτώ υποσημειώσεις του έργου.

Ξεκινώντας με τον σώφρονα που του δόθηκε η εντολή «Eris sacerdos in aeternum” («Θα είσαι ιερεύς εις τον αιώνα») και κατέληξε «να παίζει με την άρπα του κάθε απόγευμα, την ίδια ώρα, στο ίδιο δωμάτιο με τα ίδια δάχτυλα, τις ίδιες νότες» και την απορία στο πρόσωπό του καταστάλαγμα σοφίας, τα ποιήματα του «Εγώ» σαν Άλμπατρος συντροφεύουν νωχελικά τον ποιητή στα βήματά του, τη θλίψη του που δεν έχει δάκρυα και επειδή είναι άπιαστα προσφέρουν μια ψευδαίσθηση αθανασίας, ενώ οι σκέψεις πετούν ελεύθερα και χωρίς φόβο.

«Η ζωή μας» όμως, είναι μια κλωστή ευλύγιστη, που «Κάποτε στητή και κάποτε ρωμαλέα, παριστάνει το σκοινί» που ταλαντεύεται σαν χορδή κιθάρας σε δυο σταθερά δοκάρια της αβύσσου και μπορεί να σπάσει και να οδηγήσει στην άβυσσο τη «μαυροφόρα, που με ρεμβώδη μάτια και το πένθιμο παρελθόν, έχει λόγους να ποθεί το τέλειο κρεσέντο».

Η «Αλήθεια» είναι στο Όλον, που διασχίζοντας τη φύση και το σπέρμα της ζωής καταλήγει στο Ένα (όπως και στην «Νέα Ατραπό»), ενώ το άπειρο σίγουρα δεν μπορείς να το μετρήσεις «με το κουταλάκι του καφέ» (διακειμενικότητα :  ποίημα του T.S. Eliot, «Το Τραγούδι του Προύφροκ», μτφρ. Γ. Σεφέρης), δεν πιάνεται, και η μόνη ερωτική ζεύξη το αέναου γίγνεσθαι είναι φως και σκοτάδι.  «Τα νερά της Αθανασίας» είναι ένα «ακούραστο, αδιασάλευτο κύλημα υδάτινης μάζας» όπου «τα βότσαλα γυαλισμένα, καθρέφτες του χρόνου, παίζουν το φιλμ του παρελθόντος» σε μια μοναδική και αέναη ισορροπία αθανασίας.

Κλείνοντας την περιήγηση στις δύο ποιητικές συλλογές, το ταξίδι που προσφέρει ο ποιητής είναι μοναδικό, ξεχωριστό και συναρπαστικό και αναμφίβολα αποτελεί λιμάνι για τους φίλους της ποίησης γιατί χαρακτηρίζεται από εσωτερικότητα, περιγραφικότητα και βαθύτερες αναζητήσεις και προσεγγίσεις στο ανθρώπινο είναι.

                                                                                                  Α.  Μάνου